TERUG NAAR AMSTERDAM
Terwijl steeds meer mensen klagen dat Amsterdam
onleefbaar wordt en de stad verlaten, keert schrijver en tekenaar
Sabine van den Berg na een zestienjarig verblijf in het Noorden
juist weer terug.
-
Tekst & tekeningen: Sabine van den Berg
Verhuizen naar Tromsø
Amsterdam 2003
‘Wanneer ik in de stad loop en ik hoor mensen Noors, Zweeds of Deens spreken, loop ik achter ze aan en volg ik hun gesprek. Daar geniet ik van.’
Ernie is tien jaar jonger dan ik en doet Scandinavië-studies aan de UvA. Hij heeft een baard, iets wat in die dagen beslist nog geen mode is. Ik heb Noorse les van hem. Hij is uiterst geduldig wanneer hij uitleg geeft. Hij werkt mee aan het woordenboek Noors-Nederlands Nederlands-Noors. Omdat hem dat goed uitkomt, geeft hij me voor een keer les op zijn faculteit in het P.C. Hoofthuis. Ik beklim trappen en loop een paar keer verkeerd in het universiteitsgebouw. Eindelijk vind ik hem in een kleine ruimte waar hij een discussie voert met de andere woordenboek-samenstellers. Ik blijf in de deuropening staan en ben er getuige van hoe hij vol vuur de betekenis van een bepaald woord verdedigt.
Ik heb een boek basiswoordenschat Deens, Noors, Zweeds en IJslands van hem geleend. Als ik het wil teruggeven, zegt hij: ‘Je mag het houden. Ik heb het niet meer nodig, ik weet al wat daarin staat.’
Eigenlijk heeft Ernie alles van een nerd, maar dan op het gebied van Scandinavische talen.
Amsterdam 2021
De jongen met achterovergekamd blond haar heeft een grote koptelefoon op. Hij draagt een trui met rune-tekens en vikingmotieven. Achter hem is een schrootjeswand te zien. Hij woont nog thuis bij zijn ouders in Waalwijk, wat hij uitspreekt als ‘Wolk.’ Leroy is 21 – jonger dan mijn oudste zoon – en hij is vrachtwagenchauffeur.
Na zestien jaar volg ik weer Noorse les, dit keer aan de Volksuniversiteit, via zoom. Ik hoop ooit nog eens een boek te schrijven in een Noorse berghut. Ik zit in een klasje met gevorderden: drie jongens die willen emigreren. De andere twee zijn eind twintig, komen uit Amsterdam, hebben beiden een Noorse vriendin, in het buitenland gestudeerd en veel gereisd. Dat laatste heeft Leroy trouwens ook, hij vervoert vanuit Noord-Brabant aardappelen door heel Europa.
Een van de Amsterdammers zegt op een gegeven moment tegen hem: ‘Ik versta jou beter in het Noors dan in het Nederlands.’ Leroy spreekt dan ook het beste Noors van ons vieren.
Aanstaande donderdag vertrekt Leroy naar Tromsø, een havenstad gelegen boven de poolcirkel op dezelfde breedtegraat als Alaska en Siberië. Een gebied waar Noren subsidie voor krijgen als ze er gaan wonen.
Deze bescheiden jongen maakt indruk, want hoe jong hij is, hij weet al vanaf zijn zestiende dat hij in Noorwegen wil wonen. Na het zien van een documentaire was hij verkocht. Hij haalde zijn ouders over om op vakantie te gaan naar dat land en daarna wist hij het helemaal zeker. Sindsdien staat zijn leven in het teken van zijn verhuizing. Na een quarantaine begint hij als vrachtwagenchauffeur voor een transportbedrijf in Tromsø. De laatste twee online lessen doet hij mee vanuit zijn nieuwe woonplaats.
En hoe is het Ernie vergaan, mijn leraar van vroeger? Voor ik me opgaf bij de Volksuniversiteit heb ik contact met hem gezocht. Hij vertaalt nog altijd, maar kon mij helaas geen les meer geven want hij woont niet meer in Nederland.
‘Jij zit natuurlijk allang in Noorwegen,’ typte ik.
‘Nee, ik heb een huisje op de Shetlandeilanden,’ antwoordde hij, ‘Shetland is het dichtste dat je bij Scandinavië kunt komen zonder er te zijn, kijk maar op de kaart. Ik hou van het lege landschap. En het afgelegene. Noorwegen is me te druk.’
Just a perfect day…
Amsterdam 2001
Mijn eerste roman is net verschenen, daarom ben ik het middelpunt van een feestelijke reportage voor het tijdschrift Elle Eten. De locatie – een antieke woonwagen – staat op het erf bij mijn acrobatenvrienden Herman, Patrice en hun zoontje Gidi. Verder is mijn man Maarten er, ons zoontje Mees en Lisa met haar zoon Shady en dochtertje Asghan. Lisa de Rooy ken ik nog van Schrijversvakschool ’t Colofon. Zij is vlak voor mij gedebuteerd bij dezelfde uitgeverij. Elke maandagochtend gaan we samen naar de Noordermarkt. Lisa is op dat moment hoogzwanger van haar jongste zoon Shahine.
In de striemende regen rijden we vanuit Amsterdam richting Rotterdam. Wanneer we het erf oprijden staat dat vol plassen. De stilist komt ons tegemoet onder een paraplu. Hij is behoorlijk radeloos want rondom de woonwagen zijn de plassen diep. Hij verwacht niet dat die op tijd zullen zijn weggezakt.
Ook de fotograaf is pessimistisch, er zijn opnamen van het geheel nodig. ‘Deze productie is voor het zomernummer, dan willen mensen jullie buiten voor die woonwagen zien zitten.’
Daar staan we dan. De dresscode was witte kleding. Ik draag een lange witte rok en moet moeite doen om daar geen modderspatten op te krijgen.
‘Kunnen we daar niet in gaan zitten?’ Ik wijs naar de plantenkas verderop. ‘Dat is buiten en toch binnen.’
De fotograaf loopt erheen en denkt dat het wel zal gaan. Hij is zichtbaar opgelucht. De stilist schuift al met tafels en roept naar de foodstiliste dat ze in de kas kan dekken.
Wanneer het artikel verschijnt, staat er in de kop: ‘Just a perfect day… Een stralende hemel en alle tijd’. De productie is prachtig geworden. We zien er heel zomers uit in onze witte kleren. Van de regen die tegen het glas sloeg, is door de scherptediepte op de foto’s niets te zien.
‘Ik ga jou een plant geven voor je verjaardag.’ Lisa heeft me uitgenodigd voor de bloemenmarkt op het Amstelveld. De zon schijnt. We drinken een cappuccino to go, wandelen langs de kraampjes en genieten van deze perfecte dag. We hebben veel te bespreken nu we na lange tijd weer bij elkaar in de buurt wonen. We schrijven allebei nog. Voor corona toesloeg, werkte Lisa als actrice in het Rijksmuseum en ontving ze er schoolklassen. Samen met andere acteurs speelde ze historische figuren en bracht zo het erfgoed onder de aandacht.
Ineens zwaait Lisa met beide armen. ‘Daar heb je mijn favoriete collega van het Rijks.’ Een man met een baardje komt ons tegemoet.
Hij stelt zich voor als Wouter Brouwers en is ook op zoek naar een plant.
‘Laten we alle drie dezelfde nemen,’ stelt Lisa voor. ‘Dan kunnen we het er samen over hebben.’
Precies tegelijk wijzen we naar een struikje waar paarse bloemetjes aan zullen komen. Het blijkt een Polygala, oftewel een vleugeltjesbloem. Omdat we drie planten in één keer kopen, krijgen we korting.
‘Waar komt jouw Polygala?’ vraagt Wouter aan mij.
Ik vertel over mijn balkon en informeer naar de omstandigheden waarin de planten van Lisa en Wouter terechtkomen.
‘We moeten een app-groep oprichten,’ zegt Lisa voor de grap. We lachen om het idee.
Maar thuis maak ik de app-groep aan, getiteld: De Polygala’s. Al gauw delen we onze bezorgdheid over het gebrek aan groene vingers, krijg ik weetjes toegestuurd over de verzorging en vragen als: ‘Gaan jullie je plant nog verpotten? Waar heb jij je pot gekocht? Moet er een gaatje onderin? Geven jullie je Polygala een badje?’ En ik ontvang foto’s van ‘de verpotting’ en van de andere balkons met de eigenaars en hun planten. Het wachten is nu op de eerste foto’s van de bloemen.
Opa Hans
Met mijn elleboog druk ik de deurklink omlaag. In mijn handen heb ik een dienblad met koffie, verse jus d’orange, warme broodjes en croissants. Achter de deur, op de grond, ligt een twijfelaar met daarop mijn moeder en Hans. Ze hebben kussens in hun rug en zitten tegen de muur. Mijn moeder leunt met haar wang tegen Hans’ ontblote borst en gluurt ondeugend naar me. Hans heeft zijn arm om haar heengeslagen en kijkt verrast op. Langs mijn benen glipt mijn zoontje Mees naar binnen. Hij dribbelt voor mij uit en ploft bij ze in bed.
De avond ervoor hebben mijn moeder en Hans door de grachten gevaren en aan boord van een theaterboot gedineerd. Dat was een cadeau van mijn man en mij voor mijn moeders verjaardag. Sinds kort heeft ze Hans. Ze is daarvoor zestien jaar alleen geweest. Voor het eerst in mijn leven maak ik haar verliefd mee.
Amsterdam 2020
De avond ervoor zijn er twee acrobaten naar beneden gevallen, daarom is het nog even onzeker of ons feestje in Carré wel zal doorgaan. Hans en mijn moeder schuifelen over de rode loper naar binnen. Het personeel draagt ouderwetse uniformen en ik moet aan Abeltje denken van Annie M.G. Schmidt, het liftjongetje in zijn rode pak met gouden knopen en rode hoedje op. Mijn stiefvader is negentig geworden en hij wil dat nu met mijn moeder, haar drie kinderen, hun partners en haar zes kleinzoons vieren.
De act van de neergestorte acrobaten is vervangen: in een gouden pak en met een goud beschilderde huid hangt een man ondersteboven, tussen zijn tanden heeft hij een mondstuk waaraan een metalen hoepel hangt en aan die hoepel vertoont de eveneens gouden vrouw acrobatische kunsten. Naar verluidt is het de avond ervoor misgegaan omdat er een tand afbrak. De collega’s van het gouden koppel liggen nu ergens in een Amsterdams ziekenhuis. De wetenschap dat ook deze twee nieuwe acrobaten te pletter kunnen vallen, geeft een extra lading. De zes neefjes kijken zonder knipperen naar de nok van het circustheater. Opa Hans heeft ze een bijzonder spannende avond cadeau gegeven.
Ik zet mijn fiets op slot op de Bloemgracht. Voordat ik naar binnenstap, kijk ik even in de etalage van het ouderwetse drukkerijtje. Er hangen slingers met kaarten voor het raam. Bijna 22 en bijna 19 jaar geleden heb ik hier de geboortekaartjes voor mijn zoons laten drukken. Ook naar eigen ontwerp. Nu kom ik de rouwkaart voor Hans ophalen. Dit keer is alles digitaal gegaan. Mijn schetsvoorstellen heb ik moeten inscannen en de zetproef kreeg ik per mail. Ik doe mijn mondkapje voor en duw de deur open. Ik word verwacht, alles staat klaar in papieren tasjes op de toonbank en ook nu weer is het drukwerk prachtig uitgevoerd.
Niet veel later vraag ik bij een postagentschap om rouwpostzegels of anders neutrale zegels. ‘Nee, die hebben we niet: alleen maar klompen, molens, hartjes en Willempies.’ Er volgen nog drie adressen en niemand kan me helpen. Uiteindelijk kom ik vlak voor sluitingstijd aan bij het Van Limburg Stirumplein. Mijn vingers doen pijn van de kou en ik heb onderweg gehuild. Trillerig stap ik naar binnen. Vroeger was dit een postkantoor met een open ruimte en bankjes langs de ramen, nu is het een Primera en staan er overal schappen met kantoorspullen. Als ik aan de beurt ben, herhaal ik mijn vraag voor de vijfde keer. ‘Ik hoop écht dat jij me kunt helpen, want ik ben al overal geweest.’
Het meisje kijkt me meelevend aan en antwoordt in plat-Amsterdams: ‘Wat rot voor u, ik zal es kijken. Ik heb wel wat, denk ik.’ Ze trekt laden open en ik wacht. Dan herinner ik me dat ik hier zo’n twintig jaar geleden ook voor een loket stond. Mees kon net staan en hield zich vast aan mijn broekspijp. Nadat ik was geholpen, zag ik mijn zoontje niet meer. Ik keek om me heen en daar, midden in de open ruimte, liep hij!
‘Mees, je kunt lopen!’ riep ik uit. Alle wachtende mensen op de banken en in de rijen, begonnen te klappen.
En weer veeg ik een traan weg.
Samen sporten
Amsterdam 1997
Nu ik in de Elandsstraat woon, zijn Wladimir Dance Studios bij mij om de hoek op de Lijnbaansgracht. Maandenlang werken we aan één dans die we ten slotte perfect moeten uitvoeren – zonder juf – voor publiek. Wanneer de juf, als opmaat naar het optreden, vanaf de kant toekijkt en aanwijzingen roept, moet ik lang nadenken over links en rechts. Ik gok vaak verkeerd. Dat probleem had ik als kind al, om die reden werd ik vroeger achteraan gezet. Elke groep presenteert één dans. Mijn jazzballetgroep danst op Prince en gelukkig sta ik nu niet achteraan. Vrienden van ons, Riccardo en Shanna, zijn de grootste Prince-fans die ik ken. Ik nodig ze uit voor het optreden bij Wladimir.
Op de avond zelf, haal ik helaas toch weer links en rechts door elkaar. En hoewel Riccardo en Shanna een staande ovatie geven, excuseer ik me na afloop bij de juf. Ze zegt dat mijn fouten niet opvallen.
‘Want jij hebt namelijk wel ‘the swing’.’ Ter illustratie draait ze met haar heupen.
Ik ben dolblij met haar compliment en blijf het zinnetje proevend prevelen, het klinkt zo lekker: ‘Ik heb namelijk wel the swing.’
Eindelijk, na jaren rugklachten, dans ik weer. Sinds ik zumba heb ontdekt, is mijn probleem met links en rechts opgelost. Zolang ik de instructeur maar volg, gaat het wél goed. Niet één dans, maar minstens tien verschillende achter elkaar.
Tijdens de eerste lockdown doet mijn man Maarten soms mee met de online lessen. Het begint als grap. We maken een melig filmpje voor mijn vriendin Mireille die vijftig wordt. Als zogenaamde zumba-instructeurs geven wij haar een workshop cadeau.
Maar nu Maartens eigen BJJ-training alweer weken platligt, volgen we tijdens de tweede lockdown opnieuw samen zumbalessen via een betaalde livestream. En het grappige is, Mireille danst ook mee. Wij – haar zogenaamde favoriete instructeurs – in Amsterdam en zij in Castricum. Inmiddels kijken we alle drie uit naar de aanstekelijke vrolijkheid van de Venezolaanse Andy Ramos en haar muziek. Wij dansen in ons woonkeukentje en hebben de grootste lol. Af en toe knalt Maarten tegen de vuilnisbak of raak ik het aanrecht. We betrappen elkaar erop dat we de nummers neuriën buiten de lessen om.
Maarten heeft een mail gekregen van zijn trainer Braziliaans jiu jitsu. ‘Ik kan als tegemoetkoming een paar keer persoonlijk één op één les krijgen, op anderhalve meter afstand in een park,’ zegt hij.
‘Heb je daar wat aan?’ BJJ zonder fysiek contact is als droogzwemmen heb ik begrepen.
‘Ik mag een partner meenemen zodat ik daarmee – op aanwijzing van de trainer – wél echt kan sparren. Nu denk ik natuurlijk meteen aan jou.’
‘Aan mij!?’ Ik verslik me haast. ‘Dat ga ik dus écht niet doen.’
‘Niet piepen, ik verwacht dat jij meegaat.’ Maarten klinkt streng. ‘Ik heb interesse in jouw sport: zumba, dan mag jij die ook wel in de mijne hebben: BJJ. Dat is toch eerlijk? Kan ik eindelijk die submissies en verwurgingen eens goed oefenen op jou.’
1e Kastefelar
Ons zoontje Mees van twee is een onverbeterlijke blootloper. ’s Morgens hebben we de grootste moeite om hem netjes aangekleed bij de crèche af te leveren. Zodra hij weer thuis is, trekt hij direct zijn kleren uit. Maarten en ik werken allebei op de redactie van een tijdschrift, ons leven hangt aan elkaar van deadlines. In ons drukke huishouden bestellen we wekelijks telefonisch bij Pizzeria Paprika op het Hugo de Grootplein, vlakbij ons huis aan de Eerste Kostverlorenkade. Degene die opneemt klinkt eerder Marokkaans dan Italiaans, maar dat maakt niet uit: de pizza’s zijn heerlijk.
Een keer ben ik niet snel genoeg bij de voordeur en heeft Mees al opengedaan. De pizzabezorger maakt een knieval voor mijn naakte peuter. De integraalhelm hangt met de kinbeschermer op zijn voorhoofd. De jongen legt een hand op zijn hart en roept: ‘Wat ben jij mooooi!’ Hij tovert een lolly uit zijn zak. Mees neemt stralend de dozen en de lolly aan.
Nadat ik heb afgerekend bekijk ik de bon. Wat staat daar nou? Dat moet ons adres zijn: 1e Kastefelar. Er staat niet eens een huisnummer bij.
Die bon hangt jarenlang bij ons in de gang. Mocht er eens iets tegenzitten, dan hoeven we maar naar die bon te kijken en dan weten we: alles komt goed.
‘Amsterdam Flowerrr market!’ Eric manoeuvreert zijn vletje langs de achterkanten van de stalletjes aan de Bloemenmarkt. Na zestien jaar zijn we toerist in eigen stad. Amsterdam is vanaf het water misschien wel het allermooiste en daarom trakteert onze vriend ons op een boottochtje. We tuffen de grachten door en herkennen plaatsen waar we gestudeerd of gewerkt hebben.
‘Viewpoint nine bridgesss!’ Eric maakt een bocht en wijst op de negen bruggen die achter elkaar te zien zijn. We krijgen bijna een aanvaring met een echte rondvaartboot en schieten in de lach. Bij de Nieuwmarkt leggen we aan. Ik haal Thais en we eten in de avondzon uit onze bakjes en proosten op onze oude, en nieuwe, woonplaats.
‘Dis is de smallest kennelhouse of de city.’ Eric wijst in het voorbijgaan op een smal grachtenpandje en weer lachen we. Alles komt terug, ook de rondvaarttoer die we vroeger een keer in de stromende regen met onze kinderen hebben gemaakt om ze zoet te houden.
We varen onze nieuwe woning voorbij. ‘Je zult er maar wonen,’ zeggen we ongelovig tegen elkaar.
‘Nog even langs de 1e Kastefelar?’ vraagt Eric en hij koerst al naar de Kostverlorenvaart. We smelten als we ons oude huisje zien. Maarten slaat een arm om me heen. De schipper maakt een paar foto’s van ons.
Als ik ’s avonds in bed lig, krijg ik een appje van Eric met de foto’s van die middag. Eronder staat: ‘Het lijkt potdomme wel een romantische kennel kroez!’
Moppies
Amsterdam 2004
Ik dacht altijd dat ik een avondmens was, maar tegenwoordig ben ik tegen wil en dank een dauwtrapper.
Al voor zes uur ’s morgens hebben mijn zoontjes er zin in en hoor ik hun gekwetter. Op zaterdag ben ik daarom altijd als een van de eersten op de Lindengrachtmarkt. Met een kind voor en achter op de fiets kan ik dan nog gemakkelijk tussen de stallen door lopen zonder dat ik anderen hinder. De marktlui moeten nog vroeger zijn opgestaan dan ik en ze hebben, net als mijn kinderen, geen ochtendhumeur.
De man van de groentekraam kennen mijn zoontjes wel. Ze noemen hem ‘Ome Wim’. Hij stopt ze altijd een mandarijntje toe en geeft ze een aai over hun bol.
Op een van die voor mij spartaans vroege ochtenden ziet Ome Wim duidelijk dat ik slaap tekort kom. Hij helpt me met de boodschappentassen en pakt het stuur van mijn fiets over, kijkt me recht aan. Zijn uitdrukking is er een van begrip en medelijden. ‘Ja, wat zijn ze vroeg wakker, hè? Die kleintjes.’
‘Die komt voor ons. Dat zie je, die houdt van bloemen.’ De twee mannen in de bloemenkraam zeggen het zo hard dat ik het wel moet horen. Inderdaad heb ik bloemen nodig en minder ik daarom vaart, dus ik lach ze toe en roep: ‘Ja, hoor, ik kom voor jullie.’
De mannen wijzen naar de rij fietsen in het rek. ‘Zet de jouwe maar vooraan hoor, die anderen wachten maar effe.’ In werkelijkheid ben ik de enige in de buurt van hun stal. Op deze miezerige zaterdagmiddag is het rustig. Ik zet mijn fiets op slot en kom dichterbij. Mijn oog valt op de lelies en ik pak twee bossen uit de emmer. Een van de mannen komt me bekend voor. Ineens weet ik het: ‘Bent u soms Ome Wim?’
De man kijkt verrast. ‘Dat ben ik. Ik ben Wim. Jou herken ik niet hoor, sorry.’
‘Wat is er met de groente gebeurd?’
Ome Wim wijst naar de tweede man en zegt: ‘Hij had geen goede plek. Ik ben gestopt en heb mijn standplaats aan hem gegeven. Nu zit ik in de bloemen met hem. Wij zijn vrienden.’
Ik vertel dat ik zo’n zeventien jaar geleden altijd groente kwam kopen met mijn zoons toen ze klein waren, dat we naar Noord-Nederland zijn verhuisd en dat we nu weer alle vier in de stad wonen.
‘Dat het je gelukt is om weer terug te komen, ongelooflijk. En wat bijzonder dat je me herkent. Wat een toeval!’
De vriend pakt ondertussen mijn lelies in. Hij doet er een rode roos bij die hij even naar mij opsteekt. ‘Dat moet gevierd worden. Zeventien jaar. Zoiets maak je niet dagelijks mee.’
‘Wat lief.’ Ik reken de lelies af.
De vriend knikt naar Ome Wim en geeft mij een vette knipoog. ‘Hij heeft overal moppies hoor, je wilt niet weten hoeveel.’
Hannan
Amsterdam 2002
Op de dagen dat mijn kinderen op de crèche zijn, komt Hannan direct vanuit school naar ons toe, op de andere dagen trouwens ook. Maar op de crèchedagen heeft ze een verantwoordelijke taak. Hannan is ons buurmeisje en ze is twaalf jaar. Ze woont drie hoog en is de jongste uit een gezin met vijf kinderen.
Drie jaar geleden toen Mees net was geboren kwam ze naast me op de stoep lopen. Ze boog zich over de kinderwagen en vroeg of ze mijn baby eens een flesje mocht geven. Sindsdien zien we haar bijna elke dag. Mees en Hannan spelen eindeloos samen. Vooral ‘politietje’, waarbij ze alle knuffels arresteren en samen allerlei fictief onrecht oplossen.
Nu rijdt ze mij in mijn rolstoel naar het kinderdagverblijf een paar straten verderop. Hannan weet de cijfercode om binnen te komen en onthoudt hem ook, zelfs al verandert hij elke week. Ik wacht voor de deur en zie door het raam hoe ze ‘Moppie’ aanspreekt. Sinds het hoofd van het kinderdagverblijf mijn zoontje een keer ‘Moppie’ heeft genoemd, is ze zelf ook zo gaan heten. Even later komt Hannan met Mees aan een hand naar buiten. Achter hen loopt Moppie met Beer in haar armen. Ik krijg mijn baby op schoot. Mees gaat achterop de rolstoel staan en Hannan rijdt ons terug naar huis.
‘Hé, Hannan. Het is zover, we wonen weer in Amsterdam.’ Op de dag van onze verhuizing bel ik haar. Afscheid nemen van Hannan was het allermoeilijkste geweest toen we zestien jaar geleden naar Friesland verkasten.
‘Ein-de-lijk! Wat heb ik daar lang op gewacht.’
Een uur later staat er een plantje in het trappenhuis en een doos bonbons. Hannan is geweest, maar ik was net even weg. We zijn geen buren meer, maar we wonen wel weer bij elkaar in de buurt. Hannan is nu even oud als ik toen ik Mees kreeg. Inmiddels is ze getrouwd en in verwachting van haar eerste kind.
Een week na de verhuizing spreken we af op een terras in de nieuwe wijk bij de Houthavens. Hannan bestelt muntthee. De jongen die ons bedient, wil al weglopen, maar Hannan houdt hem staande.
‘Wil je de munt alsjeblieft heel goed wassen?’
De jongen knikt en draait zich opnieuw om.
‘Ik bedoel, echt goed,’ zegt ze stellig en ze kijkt hem streng aan met haar grote, bruine ogen. ‘Wij wassen die takken zelf altijd extra lang omdat er vaak beestjes inzitten. Ik wil geen risico lopen nu ik zwanger ben.’
De jongen knippert met zijn ogen. ‘Natuurlijk.’
Wat een zelfbewuste vrouw is ze geworden! Ik ben onder de indruk en zeg: ‘Hannan, ik vind het zo fijn dat ik jou nu weer meemaak.’
‘Dus je bent blij dat je in Amsterdam woont?’
‘Ja.’ Ik knik opgetogen, maar ik zie dat haar strenge bui nog niet over is, al krullen haar mondhoeken al wel omhoog.
‘Nou, ik hoop dat je het nu kunt waarderen. Straks kom je misschien nog op het idee om naar Limburg of Zeeland te vertrekken. Ik moet je eigenlijk een contract laten tekenen dat jullie nooit meer gaan verhuizen.’
Fietsenmaker
Van buiten lijkt de rijwielhandel op een loods of garage, de etalage mist. Bij binnenkomst klinkt een keiharde zoemer. Ik kijk naar de paar fietsen die er staan. Tweedehands, maar keurig gespoten. Mijn oog valt op een stevig exemplaar, deze zal vast niet zwabberen wanneer ik voor- en achterop een kind in een fietsstoeltje vervoer.
Het duurt enige tijd voor de fietsenmaker, een slungelige man met lang haar, tevoorschijn komt. Ik maak een proefritje. De fietsenmaker rookt ondertussen een sjekkie en kijkt hoe ik de straat op en neer rijd.
Enthousiast vertelt hij daarna over de fietsverzekering: als je fiets wordt gestolen, krijg je een nieuwe. Ik vul mijn adres in op het formulier en kom thuis met een mooie fiets, een kettingslot en een fietsverzekering.
Nog geen twee dagen later is mijn fiets spoorloos verdwenen. Natuurlijk ga ik met mijn paperassen naar dezelfde winkel en kies een nieuwe fiets uit. De verzekering betaalt.
Een week later is het weer raak. Ik vraag aan mijn buren of hun fietsen ook zo vaak worden gepikt. Ze hebben nergens last van. Niet veel later lees ik in het buurtkrantje dat er een grote hennepkwekerij is opgerold. De zaak bleek een dekmantel. Zou het kunnen dat de eigenaar er ook nog een lucratieve handel in verzekerde fietsen op na hield die hij ’s nachts bij zijn klanten terughaalde?
Sexbierum 2006
Met de grote afstanden op het platteland, overgeleverd aan de elementen, doe je een moord voor een goed onderhouden fiets. De dichtstbijzijnde rijwielhandel zit 8 km verderop. In het dorp woont een oude baas die vroeger een fietsenzaak bestierde. Zijn winkel is al decennia gesloten, maar zijn etalage is nog intact. De handgeschreven getallen op de verschoten prijskaartjes zijn nauwelijks nog leesbaar. Voor een paar euro helpt deze man je in zijn werkplaats achter zijn huis. Als hij tenminste puf heeft.
Een keer zit ik in nood – ik heb een klapband gehad, de flarden hangen erbij – en klop aan de achterdeur. Ik hoor hem roepen. Ik stap het schemerige huisje in, van binnen lijkt het wel een voorbeeldwoning uit het Zuiderzeemuseum. Ik vind de oude fietsenmaker ziek in een bedstee. Op een potkachel borrelt een pannetje soep. Of ik die even voor hem kan opscheppen.
Eind november. Ik ben onderweg naar de schoenmaker op de Haarlemmerdijk en draag twee herenschoenen in een hand. Bij de ingang van Marcel Tweewielers in de Grote Bickersstraat blijf ik staan. Bij deze zaak heb ik een nieuwe fiets in bestelling, een voor mij buitensporige aanschaf waar ik van de zenuwen al een paar keer over ben komen praten. De eigenaars Marcel en Nancy kennen me nu.
Nancy kijkt op: ‘Hé, kom je je schoenen brengen?’
‘Je nieuwe fiets is pas in januari klaar,’ roept Marcel vanuit de werkplaats.
‘Nou, dan ga ik maar door naar de schoenmaker.’ Ik houd de schoenen omhoog.
‘Nee, joh.’ Nancy wijst in de richting van het Haarlemmerplein. ‘Je moet ze bij Albert Heijn neerzetten, dan krijg je er een cadeautje in.’
Tante Rie
Mijn zoontje Beer van twee maanden huilt aan een stuk door. Ik lig al een paar dagen ziek in bed en kan niet meer.
‘Wat is er met hem?’ vraagt Rie. Tante Rie is de reddende engel van mijn huishouden en niet alleen van het mijne, elke ochtend maakt ze ergens anders schoon. Thuis schildert ze de ene van Gogh na de andere en fabriceert ze alle mogelijke soorten jam. Rie is 77.
‘Misschien heb ik hem aangestoken.’
Tante Rie buigt zich over de wieg. Haar gezicht is bezorgd. ‘Niet weer, hè. Nee, niet weer.’ Ze pakt mijn kind uit de wieg. ‘Dit is niet goed,’ zegt ze. ‘Kijk, hij steigert.’ Ze laat zien hoe mijn baby zijn ruggetje hol trekt. Ze snift een paar keer. ‘Ik heb een zoon verloren aan wiegendood. Dit wil ik niet nog es meemaken. De dokter moet komen. Nù bellen!’
Een uur later zitten we in het ziekenhuis, Beer heeft hersenvliesontsteking.
Het eerste wat ze vraagt is: ‘Hoe is het met die kleine? Beer heette hij toch?’
‘Ja, en hij doet zijn naam eer aan. Hij is nu achttien en een beer van een vent.’
‘Mooi zo!’ zegt ze tevreden. ‘Mijn jongste achterkleinzoon is ook net achttien geworden.’
We zitten op een terras aan de Spaarndammerstraat. Mijn oude hulp – ze is nu 95 – is nauwelijks veranderd. Haar stem en lach zijn nog precies hetzelfde.
‘Achttien jaar, zo lang geleden alweer. Ik zie hem nog in z’n wiegje liggen. Wat doet ie nu?’
‘Hij is net klaar met z’n middelbare school en gaat hier in de stad kunstmatige intelligentie studeren.’
‘Met z’n hoofd is dus niks mis. Of is ie kunstmatig intelligent?’ Ze lacht ondeugend. ‘Kunstmatige intelligentie. Ik weet wel wat dat is. Dat is met robots en technologie.’ Tante Rie grabbelt in haar jasje en haalt een smartphone tevoorschijn. ‘Ik heb thuis ook een tablet,’ zegt ze trots. ‘Ik kreeg een oude van mijn zoon. Toen die kapot ging, heb ik zelf een nieuwe gekocht.’
‘Ik zal je een paar foto’s van de jongens sturen. Heb je een mailadres?’ vraag ik.
‘Ja, wacht effe.’ Ze pakt een bloknootje en een pen. ‘Hier, schrijf maar op: Zwabber, schilderij en potje jam.’
Ik schiet in de lach en wacht op het apenstaartje, maar dat komt niet. ‘Is dat je mailadres?’
‘Ja, ik geloof van wel. Daarmee kan ik die tablet in. Dat hebben mijn kinderen verzonnen.’
Zwervers
Amsterdam 1999
Soms tuimelt er iemand de gang in, als ik ’s morgens met de kinderwagen naar buiten ga. Of ik moet een slaper in onze portiek vragen of wij er even langs mogen. Dan belt er weer iemand aan, een graatmagere, tandeloze man. Hij houdt me een leeg jampotje voor, op een wit etiket staat met hanenpoten geschreven: ‘Aidsfonds’.
‘Wat een lief babietje’, zeggen twee zwervers die zich over de kinderwagen buigen. Met een hand waarmee hij in de aarde lijkt te hebben gewroet, knijpt een van hen mijn zoontje in zijn wang. Een drankkegel verspreidt zich boven de wagen. Wanneer ze doorlopen en me naroepen dat ik blij mag zijn met zo’n mooi kind, moet ik huilen.
Sexbierum 2009
Geen zwerver te bekennen in het christelijke dorp waar we wonen. Tot nu, rond de kerstdagen. Voor de plaatselijke Coop zit een schriel mannetje in de sneeuw op een klapstoel. Ik luister naar zijn accordeonspel. Dat is niet erg indrukwekkend, maar wat wil je ook met die verkleumde vingers. Zijn ogen zijn groot en treurig, toch springen er kraaienpootjes tevoorschijn als ik vraag of hij iets warms wil drinken. ‘Coffee, please.’
Thuis haal ik een thermoskan koffie. Ik wijs naar mijn huis en vraag of hij de kan terug wil brengen als hij klaar is. Uren later gaat de deurbel. Ik nodig het verkleumde meneertje uit binnen te komen, maar hij schudt schichtig van nee. Hij wordt zo opgehaald met een busje. Zijn baas, de chauffeur, is streng, die wacht niet. Dan neemt hij met een buiging afscheid. Hij zal niet meer terugkomen. De eigenaar van de supermarkt heeft hem weggestuurd en gedreigd met de politie.
‘Geen cash? Geen stress! Dat zeg ik altijd als mensen geen contanten bij zich hebben. Volgende keer beter.’ De daklozenkrantverkoper lacht geruststellend vanuit zijn elektrische rolstoel. ‘Binnenkort kun je bij mij pinnen. Ik spaar voor een telefoon waarmee dat kan.’
Maarten, mijn man, vindt toch nog een paar losse euro’s. De verkoper maakt een rondedansje met zijn rolstoel. We mogen een krant uit de tas pakken die achterop hangt.
‘Ik ben verkoper van het jaar is geweest,’ vertelt hij trots. ‘Ik won een reisje naar Spanje en kreeg nog zakgeld toe ook.’ Dan groet hij ons beleefd en rijdt weg.
We lopen vanuit de Westerstraat terug naar huis. Onderweg komen we langs de brug bij de Eenhoornsluis op de Haarlemmerstraat. Rijk gevulde plantenbakken hangen aan de leuning, alles in bloei.
Er hangt een bordje bij: ‘Buurtinitiatief. De dak- en thuislozen van het Koffiehuis van de Volksbond onderhouden deze plantenbakken. Samen zorgen we voor een groener en gezonder leefklimaat in deze drukke straat.’
Wil je mijn blog volgen? Schrijf je dan hieronder in voor de nieuwsbrief. Je krijgt automatisch een seintje bij een nieuwe aflevering van TERUG NAAR AMSTERDAM of ander nieuws.
